Twe radości dziel z wieloma,
Ze wszystkimi swój żywioł i poczucie humoru.
Twoje troski tylko z kilkoma!
Twe serce zaś jedynie z wybranymi.
Na pamiątkę o Twojej koleżance,
Anne Frank
Tymi słowami w 1939 roku Anne Frank podpisała się w „albumie przyjaźni” swojej koleżanki Evy Goldberg ze Zgorzelca, która wraz z rodziną uciekała przed okropnościami reżimu nazistowskiego.
Po ponad 80 latach pożółkłe strony złotych myśli Żydówki ujrzą światło dzienne. Wielojęzyczne naukowe opracowanie to efekt współpracy inicjatorki projektu - Amerykanki Lauren Leiderman, Niemki Anne Kleinbauer i Polki Magdaleny Lambertz. Ten transgraniczny kobiecy projekt tchnął życie w niesamowitą historię… której do tej pory nikt nie znał.
„Książka, którą za chwilę przeczytacie, to opowieść o wspólnocie, przyjaźni, nadziei i odwadze” – tymi słowami rozpoczyna swoją opowieść Lauren. Eva Goldberg urodziła się i wychowała w Görlitz (jej dom znajdował się przy ul. Kościuszki, dziś leżącej w polskim Zgorzelcu), gdzie spędziła pierwsze lata wspaniałego dzieciństwa, dopóki reżim nie rozerwał jej świata na strzępy. Jej ojciec Max Goldberg podarował jej wtedy "Album przyjaźni", pięknie oprawioną małą książeczkę. Niemiecki „Poesiealbum” (dosł. „album poezji” lub „album z poezją”) to w języku polskim tzw. „złote myśli”, sztambuch lub album przyjaźni. Do albumu takiego rodzina, przyjaciele i znajomi właściciela wpisywali na pamiątkę wiersze, cytaty, wspomnienia.
Wśród osób, które mała Eva napotkała na swojej drodze do wolności była Anne Frank. Jedna z najbardziej znanych na świecie żydowskich ofiar Holokaustu zyskała sławę pośmiertnie dzięki publikacji jej dziennika („Dziennik Anny Frank: 12 czerwca 1942 – 1 sierpnia 1944”). Udokumentowała w nim swoje życie w ukryciu w latach 1942-1944, podczas niemieckiej okupacji Holandii w trakcie II wojny światowej. Cała rodzina Frank została wywieziona do obozu Auschwitz-Birkenau.
Czytając wpisy znajomych Evy śledzimy niesamowitą podróż rodziny Goldbergów: ich ucieczkę i walkę o nowe życie – od Görlitz, przez Berlin, Amsterdam, Wielką Brytanię aż po Stany Zjednoczone, gdzie Goldbergowie odnaleźli swoją wolność.
Podczas pracy nad sztambuchem Evy Goldberg, Lauren Leiderman nawiązała kontakt z ponad siedemdziesięcioma potomkami i ocalałymi Holokaust pochodzącymi z przedwojennej gminy żydowskiej w Görlitz. Historia Evy połączy ich na nowo w listopadzie - mieszkający na całym świecie zjadą się by uczcić pamięć o dawniej tętniącej życiem gminie żydowskiej Gorlitz. Przyjazd ocalałych i ich potomków jest ewenementem na skalę krajową – podkreśla LaurenLeiderman.
W ramach Żydowskiego Tygodnia Pamięci Görlitz 2021 odbędą się rozmowy z ocalałymi i ich dziećmi, wykłady znanych historyków, filmy, wystawy zdjęć, dyskusje oraz prezentacja trójjęzycznego wydania sztambucha Evy Goldberg. Przy ul. Kościuszki położone zostaną przez niemieckiego artystę Guntera Demniga, trzy Stolpersteine („kamienie pamięci”) ku czci rodziny Goldberg.
Historia Goldbergów to ponadczasowa i tak aktualna obecnie opowieść o uchodźctwie i emigracji. Czytając strony tego albumu, pomagacie zachować przy życiu pamięć i historię o każdym z tych niesamowitych ludzi. Mam też nadzieję, że ta publikacja zachęci młodych mieszkańców Görlitz i Zgorzelca do zainteresowania się żydowską historią swojego miasta i do tego, by nie bać się być ciekawym i zadawać pytania.
Tydzień Pamięci ma w swojej idei nieść nadzieję i wiarę w człowieczeństwo w obliczu wielu kryzysów humanitarnych, z którymi mamy dziś do czynienia.
